Клетка
Клетка жайлы түсінік Клетканың негізгі құрылымдық жүйесі Клетканың қозғалыс органоидтары Клетка органоидтарының құрылысы Клетка теориясы Тарихқа қысқаша шолу Клетка (cellula,cytus) – барлық тірі организмдердің құрылысы мен тіршілігінің негізі;жеке тіршілік ете алатын қарапайым тірі жүйе.Клетка өз алдына жекеорганизм ретінде (бактерияда,қарапйымдарда, кейбір балдырлар мен саңырауқұлақтарда ) немесе көп клеткалы жануарлар,өсімдіктер мен саңырауқұлақтардың тіндері мен ұлпаларының құрамында […]
Хромосома
Генетикалық карталар хромосомада болатын тіркес гендердің орналасу сызбанұсқасын айтады. Қазіргі кезде, әсіресе, генетикалық тұрғыдан толық зерттелген объектілердің, атап айтқанда, дрозофиланың, жүгері және қызан өсімдіктерінің, тышқанның, пішен таяқшасының, т.б. генетикалық карталары жасалған. Болашақта басқа да өсімдіктер мен жануарлардың және адамның генетикалық картасын жасау міндеті тұр. Генетикалық карталар ұқсас хромосомалардың әр жұбы бойынша жеке-жеке жасалады. […]
Хромосомалық аурулар
Хромосомалық аурулар Тұқым қуалайтын аурулар — ата-аналарынан ұрпақтарына берілетін аурулар. Тұқым қуалайтын аурулар гендік, хромосомалық және геномдық мутациялардың әсерінен генетикалық материалдың өзгеруіне байланысты қалыптасады. Генетикалық жіктеу бойынша тұқымқуалайтын аурулар: -моногендік; -хромосомалық; -мультифакторлық (полигендік) болып бөлінеді. Қазіргі кездегі ғылыми деректерге қарағанда дүниеге келген нәрестелердің 5 пайызы әр түрлі генетикалық өзгерістермен туылады, ал олардың ішінен 0,5 пайызы […]
Қартаюдың молекулярлы–генетикалық механизмдері
Қартаю барлық тірі ағзаларға тән жалпы биологиялық құбылыс болып саналады. Қартаю — онтогенез қорытындысы, ағзада ерекше құрылымдық, қызметтік және биохимиялық өзгерістердің пайда болуымен сипатталатын құбылыс. Қартаю проблемаларын зерттейтін ғылымды геронтология (грекше geron — шал) деп атайды. Гериатрия — қарт адамдарда аурудың даму ерекшеліктерін, ағымын, емін және алдын алу шараларын зерттейді. Геронтология қартаю құбылысының негізгі […]
Сигналдық молекулаларға жалпы сипаттама. Гормондар
Гормондар — бізді ерекше етеді және басқалардан ерекшеленеді. Олар физикалық және психикалық сипаттамаларын алдын ала анықтайды. Біз биік немесе жоқ, толық немесе жұқа.Біздің гормондар өміріміздің барлық қырларына — тұжырымдамадан өлімге дейін әсер етеді. Олар тіпті біздің ұйқы, біздің өсуі, жыныстық дамуы, біздің қалауымызбен қалыптастыру, дене метаболизмі, ақыл анық бекініс бұлшық, мінез-құлқын әсер етеді. «Гормон» […]
Экогенетика
Экогенетика. Экология мәселесіндегі қоғамдық назар кенеттен пайда болады, Ю. Одумның қозғалысты «қоршаған ортаның мәселесіне жалпылық қамқорлық» деп атағаны 60-жылдардың ортасында атала бастады. Ғылыми техникалық революция көрінісінде адамзат бірінші рет өзінің ұзақ эволюциясында барлық планета масштабында үлкен қысыммен барлық тіршілікке, сонымен қатар адамдармен қақтығысты, химиялық, физикалық, биологиялық табиғатымен зиян тигізеді. Барлық жерге тараған (атмосфера, […]
Дамудың туа біткен ақаулықтары
Ауруалды деп қоршаған ортаның жағдайларына организімнің икемделіп-бейімделу мүмкіншіліктерінің шектелуімен көрінетін, сәйкес сауықтыру шаралары болмауынан ауруға ауысатын адамның жағдайын айтады. Бұл кезең жасырын және аурудың басталу сатыларынан тұрады. Жасырын сатысы ауру туындататын ықпалдың әсерінен бастап аурудың алғашқы клиннкалық көріністеріне дейінгі уақытқа созылады. Ол жұқпалы аурулар кездерінде инкубациялық, химиялық заттармен уланулар, сәулелік ауру ж. б. кездерінде […]
Везикулярлық тасымалдау
Жасуша цитоплазмасының маңызды қызметтерінің бірі- заттар ағынын қамтамасыз ету болып табылады. Заттар ағыны дегеніміз: біріншіден- жасуша ішінде, кедір- бүдір эндоплазмалық торда синтезделген ақуыздардың органеллалар арасында әрлі- берлі тасымалдануы; екіншіден- көптеген жасушалар мен ұлпаларда синтезделген пептидтік гормондардың, асқорыту ферменттерінің, антиденелердің, өсу факторлардың және басқа да секреторлық молекулалардың жасуша сыртына шығарылуы; үшіншіден- сыртқы ортадан жасушаға үнемі әртүрлі […]
Цитоскелет
Цитақанқа (цитоскелет) Цитоскелет (жасуша қанқасы ) (гр. kytos — жасуша ; гр. skeleton — қаңқа) — жасушаның пішінін анықтап, оның қозғалысын қамтамасыз ететін құрылым . Цитоскелет 3 негізгі құрылымдардан тұрады: микротүтікшелер , актин филменттері (жіпшелері) және аралық филаменттерден құралған. Олардың әрқайсысы мыңдаған ақуыздардан тұрады. Микротүтікшелер центриольдердің, базальды денешіктің, кірпікшелер мен талшықтардың құрамына кіреді. Олар тубулин протеинінен құралған. Жасуша қаңқасы плазмолемма астындағы […]
Жеке даму заңдылықтары
Жеке организмнің өмір сүру ұзақтығы сол түрдің тіршілік ету ұзақтығынан әлдеқайда аз. Түрдің тіршілік ету оны құрайтын жеке даралардың тіршілігімен сипатталады.Табиғатта түрдің сақталуы, дамуы оның дараларының көбеюіне байланысты. Көбеюдің арқасында ұрпақтар жалғасады, түр сақталады. Әрбір түр өкілдерінің жеке дамуында осы түрдің тарихи дамуына тән ерекшеліктері қалыптасады. Жеке даму мен тарихи дамудың, онтогенз бен филогенздің […]