Тақырыбы: Дәрігердің коммуникациялық компетентігі және оны қалыптастыратың психологиялық қасиеттер

Жоспар:

1. Коммуникациялық компетентілікке түсініктеме.
2. Дәрігердің коммуникациялық компетентігі және психологиялық қасиеттері.
3. Ғалымдардың коммуникацияға арналған жұмыстары.

1. Коммуникациялық компетентілікке түсініктеме.

Коммуникация (лат. communication байланысамын, катынасамын) (катысым) — адамдардың танымдык-еңбек процесінде катынас жасау, пікір алысу, ой бөлісу — олардың бір-бірімен әрекет жасауының айрықша формасы болып табылады. Адамзаттық коммуникацияның хайуанаттар коммуникациянан басты ерекшелігі — оның тіл арқылы жүзеге асырылатындығында.

Коммуникация коммуникативтік актілерден кұралады, пікір айтушылар, оны түсіндірушілер коммуниканттар деп аталады. Коммуникация үшін тілдік катысымнан басқа , бет-қол кимылы, семиотика жүйесіне жататын музыка ноталары, ойын ережелері, Морзе әліппесі, ЭЕМ бағдарламалары, математика, техника саласына қатысты кибернетика, компьютер жүйесі пайдаланылады.

Қарым – қатынастағыы компетенттіліктің амалдарын таңдау жолдары көбіне табиғатты түсінумен анықталады. Қарым – қатынастағы компетенттілік, сөзсіз, жаңа нұсқадағы жалпы адамзаттық сипаттамаға ие және де сонымен қатар, тарихи және мәдени негізделген сипаттамаға да ие. Сонымен, біздің қоғамымыздағы қарым – қатынасқа репрессивті бағыттылықтың басымдылығы, ондағы қарсы тұру, күрес стратегиялары, көбінесе революциялық, идеология мен практика әсерінен құрылды. Осы көзқарас тұрғысынан, қазіргі жағдайда компетентті қатынастың дамуы, бірнеше принциптік бағыттылықты ұсынады.

2. Дәрігердің коммуникациялық компетентігі.

Медик-студентерінің псизологиялық дайындығы нәтижесі, болашақ дәрігердің гуманисті әлемдік көзқараасының болуы және оның психологиялық мәдениетінің жеткілікті деңгейде болуы. «Психологиялық мәдениет» түсінігіне ерекше көніл аудару қажет. Профессор Я.Л. Коломинский тұжырымы бойынша, психологиялық мәдениет – бұл адамзаттың өз-өзін тану денгейі және адамның қоршаған ортаға, табиғатқа және өзіне деген қатынасы және т.б

Дәрігер кәсіптік – психологиялық мәдениеті екі блоктан тұрады. Бірінші блок – теориялық немесе концептуальді, екінші блок тәжірбиелік немесе психологиялық қызмет болып аталады. Психологиялық мәдениеттің бірінші блогы теориялық қызметтің нәтижелерін көрсетсе, екінші блок психологиялық қызмет көрсетуге байланысты. Бұл қызмет адамның ішкі дүниесіне арналып, өзінің жеке ішкі әлеміне қызмет етеді. Өзін-өзі тану қызметі адамның ішкі немесе басқа да қиындықтарын жеңу қабілетіне байланысты, бұл тұлға шегеінен шыққан, өзіндік ішкі инстанцияның құралуымен басланысты тұлға аралық қызмет.

Дәрігердің кәсіби маңызды сапасы ретінде коммуникативтік құзыреттілік. Медициналық мамандық артық немесе кем айқын және қарқынды ұзақ байланыс қамтиды: Медбикелер мен, бас дәрігерлермен, медициналық мекемелердің басшыларымен, науқастармен, олардың туыстарымен, медициналық қызметкерлерімен. Адамдармен қарым-қатынас орнатуға және дамытуға, қарым-қатынас қабілетін бастап кәсіби дәрігер табысты едәуір дәрежесіне байланысты.

Дәрігердің коммуникативтік компетентігі бұл – профессионалық қасиеттердің бірі. Дәрігердің проффессионалиммі дұрыс диагноз қойылғанымен тоқтамайды, дәрігер койған диагнозды ұқыпты түсіндіру керек және науқасты дұрыс емделуге көмек беруіне көндіру. Сөйлесе білу немесе коммуникативтік компетентілік дұрыс өзара карым-қатынасқа, сенімділікті білдіреді.

Дәрігердің коммуникативті компетентілігінің құралуы. Науқастармен қатынасу біліктілігі – бұл дәрігердің коммуникативті компетенттілігі, оның құралуы медициналық оқу орнында, оқу үрдістерінде құралып басталды. Кейін түрлі жастағы,психологиялық қасиеттері бар, білім және әлеуметтік денгейлерімен ерекшеленетін науқастармен кәсіптік қатынасуда дамиды. Болашақ дәрігерлер оқытудың ерте этаптарында науқастармен негізсіз, өздері сыйлайтын, ойларымен бағдарлайтын дәрігер-оқытушыларының стилімен, интонациясымен ұқсатып қатынасады(ымы, мимикалық реакциялары, қалпы, отыру және науқастармен сөйлесу мәнерлеры және т.б.). Жас дәрігер кәсіптік тәжірбиесінің жиналуына байланысты науқаспен қатынасуды женілдететің түрлі психологиялыық дағдыларды қолдана бастайды. Дәрігердің жұмыс стажы көбейген сайын коммуникативті компетенттілігін жоғарлату үшін, ол зейінін және көңілін терапиялық және диагностикалық үрдістің психологиялық аспектілеріне аударады.

Кәсіптік бейімделу(адаптация). Жас дәрігердің кәсіптік қызметіне бейімделуі, екі жылдай уақытты алады. Бұл уақыт жаңа әлеуметтік рөлінде өзін сенімді сезінуіне және жеке кәсіптік имиджын құрауға, кәсіптік жағдайларда алгоритмдерді және дағдыларды құрастыруға қажет. Жас дәрігер өз алдында жұмыс істегенде өзіне сеніміздікпен карайды да жанындағы тәжірбиелі дәрігерлерге бағдарланады немесе жауапты қиын жағдайларда көмек сұрайды. Ақпараттар іздеу жалғасып, кәсіптік дағдылармен жаттығады (үлкендер жағынан мадақтаулар мен құптаулары алу). Өзі тәріздес жас мамандар жағынан эмоциональді көмек алды. Кәсіптік бейімделудегі мұндай танымдылық элементі кәсіптік білімді, дағдыларды және іскерлікті көрсетеді.

Коммуникативтік құзыреттілік – медициналық мамандық кәсіби құзыреттілігін негізгі сипаттамаларының бірі. Оның қалыптасуы, ол жеке және кәсіби дамуының кепілі болып табылады, болашақ дәрігер дайындаудың ең маңызды міндеттердің бірі болып табылады. Ол басқалармен тиімді өзара іс-қимыл үшін адамның мүмкіндігі болып табылады. Оның құрамына кіреді:

• әлеуметтікжағдайлардашарлаумүмкіндігі
• дұрыстұлғалыққасиеттердіжәне басқа даадамдардыңэмоционалдықжағдайынанықтай білу қабілеті
• өзара іс-қимылтиістіәдістерді таңдаужәне жүзеге асырумүмкіндігі. Ол меншік адаптация және бос түрде вербальды және вербальды емес қарым-қатынасты және адамның табиғи және әлеуметтік әлемнің бейімдеу және санатың қамтиды

Науқаспен жақсы психологиялық байланыс, анамнезді нақтырақ жинауға комектеседі. Психологиялық байланыс болмаса, пациент дәрігерлік ұсынымдар мен тағайындаулар ұстанбауы мүмкін. Және басқа дәргерлерге немесе таныстарынан нұсқау сураға, өзін-өзі емдеумен, немесе жазылудың басқа түрін іздейді.

Дәрігердің психологиялық компетенттілігінің және терапиялық қатынасының дайындығы, сонымен қатар, кәсіптік қызметінің ерекшеліктері мен құндылықтары мыналарға байланысты:

• бұл қатынасу сферасындағы құндылығы «адам-адам» сферасында, және дәрігердің қызметіндегі жетімтіктері тек қана оның жоғарғы медициналық дайындығына ғана байланысты емес,яғни жалпы адамшылы мәдениеті, оның жеке әлеуметтік-психологиялық аспектілеріне де қатысы
• отандық медицинада ауруға социопсихосоматикалық қатынас қажет себебі: дәрігердің науқаспен сенңмді қатынас құрап, ппсихологиялық қатынас арқылы ақпарат жинау және диагнозды жеткізуге, оған нұсқаулар беруде қажет болып табылады.
• Терапиялық «дәрігер-науқас» альянсының құрылуының шырты болып табылатын, коммуникативті компетенттілік науқастың емдеу үдісінде субьективті орынды алады
• Жас маман дәрігерлерге науқас психикасында ауру салдарынан өмірге, жұмысқа, жақын адамдарына және өзіне деген қатынасның әртүрлі өзгерулермен кездеседі

3. Ғалымдардың коммуникацияға арналған жұмыстары.

Георгиев және Боброваның жұмысында науқастарға дәрігерлердің кандай болу керек екенің суреттеп берсин деген. Олардың ойлары бойынша ең көп ерскерилгендері: құрметтілік, науқастарға көніл бөлу, мамандығына махаббат, мейірімділік, сыпайылық, адалдық және т.б

Талшықовтың психо-экспериментальды зерттеулерінде мәліметтері ұқсас болып келді. Талшықовтың жұмысы неврозбен ауыратын науқастарға «эталон» дәрігер шығару. Мәліметтері бойынша 10 көп кездесетің дәрігерде болу керек сапалар пайда болды. Олар науқастардың процентерімен өлшенген: ақыл – 74, зейін – 57, жұмысқа деген ынтасы – 52, сезімталдық – 49,  әдептілік – 49, шыдамдылық – 49, міңдетті сезу – 45, тыныштық – 40, байсалды – 38, әзіл сезімі – 38,

Дәрігердің эталоны өзгеріп тұрды, науқастардың невроздық клиникалық формасына, жынысына және жасына қарай. Мысалға: истерикамен ауыратындар эмоционалды, «эпатический» дәрігерді және манызды характерлерің бөліп қойды. Олар: сезімталдығы, мейірімділік, шыдамдылық. Ал неврастениялық науқастар «нейтралды». Оның характерлері: зейін, байсалды, әдептілік, міңдетті сезіну.

Осы зерттеуге қарап отырып айтуға болады «Дәрігер ешқашан біржолғы болмау керек, өзің әр науқасқа келтіре білуі қажет». Әр дамның ойлау қабілетті әртүрлі, және дәрігер әр адамға психологиялық байланысқа тәсіл таба білу қажет.