Риногендік көзұялық асқынулар
Риногендік көзұялық асқынулар келесілерге бөлінеді:
*көзұя периоститі
*сүйекқапасты абсцесі
*көз алмасы арты – (ретробульбалық) абсцесс
* көзұя абсцесі
* көзұя флегмонасы
*көру нервісінің невриті
*панофтальмит
Әдебиет деректеріне сүйенсек риногендік көзұялық асқынулар жиілігі 0,5%-8,4% аралығында болады. Соңғы жылдары олардың көбеюі байқалады, оның себебі антибиотиктердің әсерінен микрофлораның вируленттілігі күшеюімен және жіті және созылмалы синуситтердің этиологиясында вирустық инфекциялардың қоздырушы механизмі ретінде көбеюімен түсіндіріледі. Ересек адамдардың риногендік асқынуларының жиі себебі – созылмалы синуситтердің өршуі. Мұрынның қосалқы қуыстарынан көзұяға инфекция контактылы немесе көктамыр арқылы тарайды (17-сүрет).
Көзұядағы патологиялық процестің сипаты әртүрлі болуы мүмкін. Мұрынның қосалқы қуыстарында процесс өршігенде және жіті синусит кезінде көзұя шелді тіні қабынып ісінеді, ол веналық қанның ағып қайтуының бұзылысынан туындайды. Әдетте ондай өзгерістерді мұрын қуыстарына тиімді ем жүргізу арқылы жоюға болады.
Көзұялық асқынулар жалпы және жергілікті симптомдармен байқалады, олардың айқындылығы мұрын қуысындағы процестін сипатына, асқыну түріне және көзұядағы ошақтың орналасуына байланысты. Айқын емес клиникалық көріністер көзұя периоститі кезінде байқалады, аурудың ауырлық дәрежесі процесс үдегенде артады: сүйекқапасты, ретробульбалық абсцестердің, көзұя абсцесінің, көзұя флегмоналарының дамуы.
Периостит жағдайында туындаған өзгерістер әдетте тіннің қабынбалы инфильтрациясымен шектеледі, ол екі немесе жоғарғы қабақтың ісініуімен және конъюктива тамырлырының инъекциясымен көрінеді. Көзұя шелді тіні жіті қабынған адамдардың тіндері айқын ісінеді. Тіңдер әдетте қатайған, тері қызарған. Экзофтальм кішкене көрінеді. Ретробульбалық шелді тін іскенде экзофтальм айқын болады.
Көзұя флегмонасы – қарастырылған асқынулардың ішіндегі ең ауыры және қауіптісі. Оның дамуы экзофтальммен және көзалма қозғалысының шектелуімен бірге байқалады, ол жиі эксцентрлі жылжиды. Бүған жалпы симптоматика қосылады: дене қызуының көтерілуі, жүрек айну, құсу, бас ауыру. Көзұяның ауырсынуы күшейеді, сонымен бірге қабақтың гиперемиясы және ісінуі күшейеді, хемоз пайда болады. Торқабықтың қанмен қамтамасыз етілуі бұзылғаннан соқырлық пайда болуы мүмкін. Көзұя флегмонасының дамуынан бұрын веналардың тромбозы болуы мүмкін, ол ұқсас симптомдармен көрінеді.
Көзұяда өзгерістер болған жағдайда міндетті түрде қуыстарға рентгенологиялық зерттеу жүргізеді, өйткені науқастардың 60-80%-ы көзұяға инфекцияның кіру себебі синусит болып табылады. Көзұя периоститінің және сүйекқапасты абсцестің клиникалық көріністері бірдей, тек сүйекқапасты абсцес кезінде жергілікті және жалпы симптомдары айқын көрінеді. Кейде абсцес беткейде орналасқанда флюктуация анықталады, мұндай жағдайларда ықтимал абсцесті пункциялау керек.
Синуситтің сирек кездесетін асқынуы – көру нервісінің невриті. Ол сфеноидитте жиі байқалады және сфеноидит кейде қуыс зақымдануының жалғыз симптомы болады. Ауру инфекцияның мұрын қосалқы қуыстарынан көру жолдарына тікелей тарау арқылы дамиды. Көру нервісінің невриті гайморит кезінде де дамуы мүмкін, қабыну веналық және лимфалық жолдармен таралады.
Ауру көрудің және түсті сезудің күрт нашарлауымен, орталық скатоманың пайда болуымен, қарашық рефлексінің төмендеуімен көрінеді. Көру нервісінің алдыңғы бөлігі қабынғанда көру нервісінің дискісі ісінеді. Одан да сирек кездесетін асқыну түрі панофтальмит – көздің барлық тіндерінің және қабықтарының қабынуы. Мұнда бірінші ретте энофтальмитті, ал кейіннен панофтальмитті туындататын көзұя веналарының тромбозы болады. Аурудың нәтижесі – көзалманың атрофиясы және соқырлық. Бассүйекішілік асқынулардың алдын алу көбінесе көздің энуклеациясын және де көзұяның эвисцерациясын жасау керек.
Мұндай ауруларды емдеу оториноларингологпен және окулистпен бірге стационарда ғана өткізу керек . Емдеу әдісін көзұяның және мұрын қосалқы қуыстарының жарақаттану сипатына байланысты таңдайды.
Көзұялық асқынулардың іріңді емес түрлерінде (шелді тіннің реактивті ісінуі, шелді тіннің диффузиялы іріңді емес қабынуы, остеопериостит) – жіті синусит нәтижесінде дамығандықтан консервативті ем жүргізеді: қуыстарды белсенді дренаждау арқылы тазалау, қуыстарға антибиотиктер енгізу, науқастың жасына байланысты барынша рұқсат етілген дозасы көп жалпы антибиотиктермен емдеу.
Синуситтерді экссудатты формалары өршігенде және көзұялық асқынулардың іріңді емес түрлерінде зақымданған мұрын қуысын жақсы дренаждау арқылы консервативтік ем жүргізуге болады. Егерде 1-2 күн ішінде айқын жақсару болмаса қуыстарға операция жасайды.
Көзұя іріңдеп зақымданғанда және созылмалы іріңді синусит кезінде аурудың ерте мерзімінде бір мезгілде көзұядағы іріңді ошаққа элиминация және тиісті мұрынның қосалқы қуысына операция жасау керек. Операцияны жасалған қуыс арқылы немесе қосымша орбитотомия көмегімен операция жасауға болады. Бұл операцияны антибиотикотерапия фонында жасайды – дозасы 10-20 млн ӘБ/тәу пенициллиннің натрий тұзын бұлшықетке де, көктамырға да құю. Басқа антибиотиктермен үйлестіруге болады– вена ішіне (тамшылатып) линкомицин, ристомицин, полимиксин еңгізеді.
Көзұя веналарының тромбозы жағдайында гепаринді қолданады. Айқын интоксикацияда дезинтоксикациялық (гемодез ерітіндісі, 5%-дық глюкоза) және дегидратациялық (маннитол ерітіндісі), аллергияға қарсы (димедрол, супрастин, фенкарол, тельфаст, зиртек) терапияны өткізеді.
Емнің нәтижелілігі аурудың басталған уақытына, таңдаған тәсілдің дұрыстылығына, микрофлораның антибиотиктерге сезімталдығына байланысты.
Риногендік бассүйекішілік асқынулар
Риногендік бассүйекішілік асқынулар келесілерге бөлінеді:
- арахноидит;
- менингит;
- экстрадуральдік абсцесс;
- субдуральдік абсцесс;
- ми абсцесі;
- үңгірлі синустың тромбофлебиті;
- жоғарғы ұзына бойлық синустың тромбофлебиті.
Мұрын және мұрынның қосалқы қуыстары ауруларының ауыр және қауіпті асқынулары – бассүйекішілік асқынулар: арахноидит, экстрадуральдік және субдуральдік абсцестер, менингит және үңгірлі синустың тромбозы (17-суретті қараңыз). Асқынулардың көбі жіті және созылмалы синуситтердің өршуі нәтижесінде дамиды. Мұрын және мұрынның қосалқы қуыстарының жарақаттарынан пайда болған асқынулар жиілігі бойынша екінші орында тұр, сыртқы мұрын және мұрын қуысындағы іріңді процесстерден (мұрын қалқасының абсцесі, мұрын фурункулы және карбункулы) дамитын асқынулар одан да сирек байқалады.
Бассүйекішілік асқынулардың этиологиясында синуситтердің өршуін туындататын және организм реактивтілігін төмендететін, екіншілік патогенді микрофлораны белсендіретін вирусты инфекциялар маңызды рөл атқарады. Әртүрлі бассүйекішілік асқынулардың жиілігі процестің орналасуына байланысты. Сонымен, менингиттер және ми абсцестері фронтит кезінде жиі дамиды, арахноидиттер гайморит кезінде, ұңгірлі қуыс тромбофлебиті – этмоидит, сфеноидит және сыртқы мұрын және мұрын қуысының іріңді процестері кезінде жиі дамиды. Бірақ, бассүйекішілік асқынуларда пансинусит жиі байқалады.
Ми абсцесінің этиологиясында стафилококк және стрептококк, менингитте пневмококк, қуыс тромбофлебитінде стафилококк маңызды рөл атқарады. Бассүйекішілік асқынулар ерлерде екі есе жиі байқалады.
Бассүйек қуысына инфекция бірнеше жолдар арқылы енеді. Мұрын қосалқы қуыстарының ауруларында контактылы жол басым болады, онда қабыну процесі сілемейлі қабықтан сүйекке өтеді, оның нәтижесінде остеомиелит дамиды. Инфекцияның басқа таралу жолы –гематогенді. Мұрын және мұрын қосалқы қуыстарының қабынбалы аурулары нәтижесінде тромбтың іріңдеуін туындататын бет, көз және торлы веналардың флебиті дамиды. Мұрынның және торлы сүйек қуысының патологиясында инфекция лимфогенді жол арқылы таралады – периневральді кеңістіктермен торлы пластинка арқылы. Лимфогенді риногенді лептоменингит күрт дамиды және өлімге әкеледі. Маңдай қуысынан бассүйекке инфекция таралуының лимфогенді жолы бассүйектің алдыңғы шұңқырымен байланыстыратын интраадвентицийлік және периваскулялық лимфалық кеңістіктер арқылы жүреді.
Күшті антибактериялық терапия жүргізу нәтижесінде риногендік бассүйекішілік асқынулардың болжамы біраз жақсарды.
Арахноидит. Арахноидиттер көбінесе жоғарғы жақсүйек қуысының зақымдануынан дамиды. Олар жиі дамығанымен, аз диагностикаланады, өйткені айқын емес неврологиялық симптоматикамен байқалады. Бұл ретте синуситтерге латентті ағым тән.
Арахноидит (лептоменингит) кезінде өрмелі қабық астында гиперплазия және лейкоциттік инфильтрация көріністері байқалады. Қабынбалы өзгерістер ми қабықтарында ғана емес, ми тінінде де болады. Жабыспалы, кистозды және аралас түрлері кездеседі.
Аурудың симптомдары алуан түрлі және нақты емес болуы мүмкін. Науқастар басының ауыратынын, басының күш түсіп «ауырлау мен күйдіріп ауыратынын», қан қысымының бар сияқты сезінетінің, көруінің нашарлағанын айтып шағымданады. Объективті симптомдары процестің орналасуына байланысты. Риносинусогендік арахноидитте қабыну ошағы көбінесе ортаңғы бассүйек шұңқырында орналасады және ауру оптохиазмалық арахноидит синдромы ретінде көрініс береді. Көрудің нашарлауы жиі жалғыз айқын симптом ретінде болғанымен, толық тексеру барысында шашыранды неврологиялық микросимптоматика (бастың аздап ауыруы, эндокриндік және алмасу бұзылыстары, ұйқының бұзылуы, иіс сезу галлюцинациялары, гипосмия, бассүйек нервтерінің ІІІ және ІV жұптарының зақымдануы) анықталады. Бассүйектің ортаңғы шұңқырындағы V жұп нерві (түбіршек, түйін және тармақтар) зақымданғанда науқастың біржақ бетінде қатты жіті ауырсыну ұстамалары байқалады, біржақ мұрны бітеледі
Бассүйектің артқы шұңқырының арахноидиті гипертензиялық синдроммен сипатталады. Мидың дөңес беткейінің арахноидиті эпилепсия талмаларымен көрінеді.
Көпшілік мақұлдаған пікір бойынша арахноидит жағдайында синуситтің полипозды және іріңді түрлерінде қуыстарға операция жасу керек, сонымен қатар жаппай қабынуға қарсы, гипосенсибилизациялық терапияны және витаминдерді қоса қолдану керек.
Менингит. Риносинусогендік менингит сірнелі және іріңді болуы мүмкін.
Сірнелі менингит жеке ауру ретінде дамиды, немесе іріңді бассүйекішілік асқынулардың (экстрадуральдік және субдуральдік абсцестер, ми абсцесі, қуыстардың тромбофлебиті) нәтижесінде екінші қайтара дамиды. Субарахноидальдық кеңістікте ми-жұлын сарысуының көп жиналуы процестің негізі болып табылады. Ми затының қабынбалы ісіну түріндегі оқшауланған сірнелі ісіңуі көрінуімен мүмкін – сірнелі менингоэнцефалит.
Ауру бас қатты ауырсынумен және құсумен жіті басталады. 3-5 күн аралығында, айқын симптоматика дамымас бұрын, продромдық көріністер (дімкәстік, қалтырау) байқалады. Сонымен қатар, науқас мұрнынан ағатын, басының аздап ауыратынын айтып шағымданады. Менингеалдық симптомдар орташа айқындалған, кей бір жағдайларда тек Керниг симптомы оң болуы мүмкін. Науқастардың бассүйекішілік қысымы жоғарылайды, ми-жұлын сарысуындағы жасушалардын қалыпты немесе көп болғанда нәр мөлшері өзгереді.
Сірнелі менингиттің емі – консервативтік. Қуыстарды үнемі толыққанды дренаждау және оған көп дозада антибиотиктерді енгізуді қамтамасыз ету керек. Бірақ, синуситтің іріңді-полипоздық түрінде тек хирургиялық ем тағайындалады. Жалпы терапияны менингиттің іріңді түріндегідей жүргізеді.
Іріңді менингит процесс мұрынның қосалқы қуыстарының кез келген жерінде орналасқанда дамуы мүмкін. Ол созылмалы процестер өршігенде жиі, жіті синусит кезінде сирек дамиды. Күрт дамыған менингитте, ағымы баяу менингитте кездеседі. Күрт дамыған менингит сына тәрізді қуыстың және торлы сүйектің артқы жасушаларының зақымдануына тән. Ол аурудың синусогендік сипатын анықтауға қиындық туғызады.
Негізгі және ең айқын субъективті симптомы бастың қатты ауырсынуы болып табылады. Бастың қатты ауыруы бассүйекішілік қысымның жоғарылаунан және ми қабықтарының уытты тітіркенуінен туындайды. Ол құсумен, лоқсумен, 38-40оС-қа дейін дене температурасының ремиссиялы немесе тұрақты сипатта көтерілуімен байқалады. Науқастардың жалпы жағдайы ауыр.
Мидың жалпы симптомдарынан бастың ауырыунан басқа науқастарда психикасының өзгеруі (қозу немесе мәңгіру) байқалады. Іріңді менингитке шүйде бұлшық-еттерінің сіресуі, Керниг, Брудзинский симптомдарының оң болуы, аяқ-қол және бет бұлшық-еттерінің құрысулары, тері сезімталдығының артуы тән. Сонымен қатар пирамидалық белгілер (Бехтерев, Гордон, Бабинский, Россолимо және т.б. симптомдары) көрінеді. Ошақтық симптомдар әдетте процесс ми затына өткенде дамиды. Олар сан алуан, айқын емес болады және қолайлы ем нәтижесінде тез кетеді. Ошақтық бұзылыстар сезімталдықтың өзгеруі, рефлекстердің жоғарылауы, бассүйек нервілері иннервациясының перифериялық типі бойынша бұзылуы, аяқ-қол парездерінің дамуы, сөздің бұзылыуы және эпилепсия талмалары ретінде байқалады. Ошақтық симптомдар көбінесе ми жартышарында зақымданған қуыс жағында көрінеді.
Ми ісінгеннен науқастардың есі бұзылады. Тері жамылғысы бозарады, науқастын қалпы мәжбүрлі (басы шалқайған, аяқтары ішіне қарай тартылған). Көз түбін зерттегенде көру нервісі дискісінің іркілуі анықталады.
Диагноз аурудың клиникалық симптоматикасына және ми-жұлын сарысуын зерттеу нәтижелеріне негізделе отырып қойылады. Сарысудың қысымы үнемі жоғары болады, сондықтан пункциялағанда сарысу сорғалап немесе жиі тамшылап ағады, сарысу лайлаңған, кейде іріңді болады. Сарысудағы жасушалық элементтер саны көп, көбінесе нейтрофилдер, 1мл-де бірнеше ондықтан бірнеше мыңдыққа дейін, нәруыз концентрациясы қалыпты немесе көп болуы мүмкін. Ағымы ауыр ауруы бар науқастардың нәруызы көп болады, бұл өрмелі кеңістік астында іріннің және жабыспалардың болуын көрсетеді.Бактериологиялық зерттеуде стрептококк, стафилококк, пневмококк анықталады. Қуыстардың микрофлорасы ликвордағы микрофлораға кейде сәйкес келмеуі мүмкін. Синуситтің латентті ағымы кезінде риносинусогендік менингит болу мүмкіндігін ескере отырып, барлық науқастардың қуыстарын рентгенологиялық зерттеу және қарау қажет.
Синуситтердің түріне қарамастан барлық жағдайда қойнауларға операция жасау қажет. Емді пенициллин енгізуден бастауға болады, дозасы науқас жағдайының ауырлығына байланысты. Жағдайы ауыр науқастарға ликворда пенициллиннің терапиялық концентрациясын тез жинақтау үшін бір рет эндолюмбальді (алғашқы пункция кезінде) және сонымен бірге вена ішіне тамшылатып әдетте бұлшықетке енгізуге қолданатын бір реттік дозасын салған жөн. Екі антибиотик тағайындаған абзал. Дезинтоксикациялық және дегидратациялық терапия жүргізу, антигистаминді және кортикостероидты препараттарды тағайындау қажет.
Экстрадуральдік абсцесс. Экстрадуральдік абсцесс инфекияның контактылы жолмен таралуынан, созылмалы фронтит кезінде жиі дамиды. Бірақ оның себебі торлы сүйек қуысының және сына тәрізді сүйек қуыстарының қабынуы болуы мүмкін. Жіті синуситтерде экстрадуральдік абсцесстер сирек дамиды.
Науқастардың негізгі шағымы – бас ауыру. Экстрадуральдік абсцесс әдетте зақымдаған қуыста дамитындықтан, бұл симптом синуситтің көрінісі ретінде бағаланып, абсцесті кездейсоқ анықтайды. Дегенмен, бас ауыру көп жағдайда күшейіп, құсу пайда болуы мүмкін. Бассүйекішілік қысымның жоғарылағанын көрсететін симптомдар экстрадуральдік абсцесте кеш пайда болады.
Емі тек хирургиялық. Милық қабырғаларды тексеру арқылы маңдай қуысын кең ашады, мидың қатты қабығын жалаңаштайды. Этмоидитте және сфеноидитте операция жасау үшін тек сыртынан бару керек. Әдетте экстрадуральдік абсцесс операциялық тесікті кеңейткенде, онымен шекараласқан қуыстың қабырғасын алып тастаған кезде шығады. Дәрімен емді менингиттегідей өткізеді.
Субдуральдік абсцесс. Әдетте абсцесс инфекцияның қуыстардан гематогенді жолмен таралуынан дамиды. Веналарда инфекцияланған тромбтардың түзілуінен және олардың кейіннен іріңдеуінен абсцесс пайда болуы мүмкін. Әдетте субдуральдік абсцесс грануляциялық білікпен шектелген, грануляциялық білік абсцестің көлемі үлкейсе, тесілуі мүмкін. Ол менингиттің даму себебі болады.
Көлемі онша үлкен емес субдуральдік абсцесс симптомсыз байқалуы мүмкін. Көлемінің үлкеюі бассүйекішілік қысымның жоғарылауын туындатады, оған байланысты өзіне тән симптомдар дамиды. Субдуральдік абсцесс ми тінімен жақын шекараласатын болғандықтан, мидың жалпы симптомдары байқалады: беткейлік және терең рефлекстер ассиметриясы, Бабинский симптомынының оң болуы. Науқаста дімкәстік дамиды, дене температурасы көтерілуі мүмкін. Ми-жұлын сарысуы әдетте стерильденген, қысымы жоғарылаған, қалыпты цитозда нәруыз мөлшері көбейген.
Емі ми абсцесінің емімен бірдей.
Ми абсцесі. Мидың риногендік абсцестері – синуситтердің ең ауыр асқынуларының бірі. Олар көбінесе мидың маңдай бөлігінде орналасады, кейде маңдай-самай, маңдай-төбе бөлігінде дамиды. Абсцестер инфекцияның контактылы (бұл жағдайда олар беткейде орналасады), гематогенді (артерия және вена бойымен), лимфогенді жолмен таралу нәтижесінде дамуы мүмкін.
Бас ауыру кейде аурудың жалғыз симптомы болып табылады. Оның күшеюі, лоқсу және құсу пайда болады. Дене температурасы қалыпты болуы мүмкін, кейде 38-390 С және одан да жоғары көтерілуі мүмкін, ол абсцесс маңында энцефалит дамығанын немесе ми веналарының тромбозын және сепсистін дамығанын көрсетеді. Ми абсцесінде ошақтық симптоматика жай дамиды, себебі маңдай бөлімінің алдыңғы бөлшегі «үнсіздік аймақ» деп саналады. Маңдай бөлімінің зақымына психиканың бұзылуы, ақылға қонымсыз қылықтар, көңіл-күйінің өзгеруі, негізделмеген эйфория, кейде дәрігермен және айналасындағы адамдармен сөйлесуден бас тарту тән. Науқас дөрекі қылық көрсетеді, туыстарының айтуы бойыншы өмірінде бұндай қылықтары болмаған.
Процесс үдегенде, бассүйекішілік қысым жиі жоғарылайды, көру нервісінің дискісі іркіледі, Керниг симптомы оң, айқын брадикардия байқалады, кейде пульс минутына 40-50 рет. Әсіресе маңдай-төбе, маңдай-самай аймақтарында орналасқан үлкен абсцестер, атаксиямен, гемипарездер, қырысулармен, афазиялармен көрінеді. Абсцеске қарама қарсы жақта аяқ-қол параличі, бет нервісінің параличі болуы мүмкін. Кейбір науқастар енжар, ұйқышыл болады, көруінің және иіс сезуінің бір жақты нашарлағанын айтып шағымданады.
Сонымен мидың маңдай бөлігіндегі абсцестің клиникалық симптоматикасы тұрақты емес. Кейде бұл ауыр бассүйекішілік асқынуға күдіктенгенде микросимптоматиканы анықтау үшін науқасты мұқият неврологиялық зерттеу қажет.
Ми абсцесіне күмәнданғанда жұлын пункциясын абайлап жасау керек, себебі ми-жұлын сарысуының қысымы біраз және тез төмендегеннен ми қарыншаларында абсцесс жарылуы біраз мүмкін. Ми абсцесінде ликвор қысымы жоғарылаған, аздаған плеоцитоз (1мкл-де 15-250жасуша) және нәруыз-жасушалық диссоциация байқалады: ликвордағы жасушалар саны аз болғанда нәруыз мөлшері едәуір көбеюі мүмкін. Науқастардың қанында қабыну белгілері анықталады (ЭШЖ өскен, лейкоциттер мөлшері 25-30*109/л), лейкоциттік формуланың солға ығысуы.
Абсцесті диагностикалағанда эхоэнцефалография едәуір жәрдем береді. Аралық құрылымдардың 3-6мм-ге жылжуы бассүйек қуысында көлемді процесс дамығанын көрсетеді. Қазіргі зерттеу әдістері–олар электроэнцефалография, мидың ангиографиясы, радиоизотопты сцинтиграфия, компьютерлі томография және магнит-резонансты томография. (19-сурет)
Емі қойнауға шұғыл операция жасауға негізделеді: оның сүйектік милық қабырғасын алып тастау және миды жуан инемен пункциялау.
Йодтың спирт ерітіндісімен мидың қатты қабығын өндегеннен кейін ірің анықталса, крест тәрізді тіліп, абсцесті ашады. Оны фурациллин ерітіндісімен 1:1000, диоксидиннің 1%-дық ерітіндісімен және басқа да дезинфекциялайтын дәрілермен шаяды. Абсцеске жұқа резеңкеден (қолғаптан) дренаж еңгізіп, жараны ашық қалдырады.
Консервативтік емді науқас ауруханаға түскен бойда шұғыл бастау керек. Әдетте 20млн бір/тәул пенициллиннің немесе цефалоспориндердің 2, 3 буынын тағайындайды. Тәулігіне 5млн 3-4 рет бұлшықетке және вена ішіне тамшылатып үйлестіріп енгізеді. Міндетті түрде микрофлора сезімталдығын анықтап, антибиотикотерапияны коррекциялау қажет. Вена ішіне морфоциклин (тәулігіне 150 000ХБ 2 рет), рондомицинді, сигмомицинді, цепоринді және т.б. енгізуге болады. Сонымен қатар дегидратациялық препараттарды (лазикс, верошпирон, фуросемид, маннитол) тағайындайды. Абсцесті уақытында анықтаса, болжамы сәтті. Өліммен аяқталуы диагностиканы кеш жасаумен түсіндіріледі. Науқастың жағдайы жақсарса, абсцесте ірің және неврологиялық симптоматика болмаса, терідегі операциядан қалған тілікті тігеді.
Үнгірлі қуыстың тромбофлебиті. Асқыну көбінесе мұрынның фурункулы немесе карбункулы кезінде, сына тәрізді қуыстың және артқы торлы жасушалардың ауруларында кездеседі, бірақ сонымен қатар алшақтатқыш веналардың тромбозымен байқалатын кез келген жерде орналасқан синуситтерде, көзішілік асқынуларда пайда болуы мүмкін.Үнгірлі қуыстың тромбофлебиті мидың қатты қабықтарының басқа синустарына қарағанда жиі кездеседі, себебі, оның саңылауын көптеген дәнекер тінді будалар кесіп өтеді, олар синустағы қанның ағысын баяулатады, тромбты туындатады. Көп жағдайларда үңгірлі қуыстың тромбофлебиті екіншіқайтара дамиды, басқа веналық тамырлардың, көз және бет веналарының флебитінің жалғасы болады.
Үнгірлі қуыс тромбофлебитінің өзіне тән симптомы – қатты қалтыраумен байқалатын сепсистік температура. Науқастың жалпы жағдайы өте нашар, тері жамылғысы сұр түсті. Ол шүйдесінің қатты ауырсындыратын айтып шағымданады, бірақ ауырсыну диффузиялы болуы да мүмкін. Көз венасының іркілісінен туындаған симптомдар тән. Бұл көріністер жиі екіжақты болады, бірақ зақымданған жақта айқын білінеді.
Үңгірлі қуыстың тромбозы.
Экзофтальм, қабақ пен коньюктиваның ісінуі (хемоз), эписклералық қантамырлардың қанмен кернеуі, мөлдірқабық рефлекстерінің толығымен жойылуы байқалады. Бұл процеске көз бұлшықеттері нервілері қосылатын болса, көзалманың қозғалуы шектеледі, ол көзұядағы күрт дамыған іркілістен туындауы мүмкін. Іркілістік көріністер маңдай аймағында немесе беттің толықтай бір жарты бөлігінде байқалады (егер процеске бет венасы катысса).
Қуыс тромбозы көзұя флегмонасының асқынуы болуы мүмкін, ұқсас симптомдармен көрінеді, сондықтан бұл аурулардың ажыратпалық диагностикасы өте маңызды. Тромбоздың көзұя флегмонасынан ажырататын негізгі симптомы – көзұя тінінің екі жағынан өзгеруі, сонымен қатар көзалманы басқанда ауырсынудырмайды.
Ауру менингеалдық симптомдармен және үнгірлі қуыс арқылы және оның қасынан өтетін бассүйектің нервілердің зақымдануымен байқалады. Бассүйек нервілерінің зақымдануына байланысты алшақтатқыш нервінің біржақты салдануы, птоз және анизокория, беттің біржақты ауырсынуы (үштармақты нервінің зақымдануы) байқалады. Сонымен қатар алыс жатқан ағзаларда, әсіресе өкпеде сепсистік ошақтарды анықтау маңызды. Үнгірлі қуыстың тромбозы жиі іріңді менингитпен, энцефалитпен, ми абсцесімен асқынады, ол аурудың болжамын нашарлатады.
Мұрынның қосалқы қуыстары зақымданғанда операциялық ем тағайындалады. Егер тромбоздың себебі мұрын фурункулы немесе карбункулы болса, онда консервативтік терапия жүргізіледі – белсенді қабынуға қарсы және гипосенсибилизациялық ем. Осы ауруда міндетті түрде вена ішіне антибиотик және антикоагулянттар (гепарин, фибринолизин) еңгізу керек.Үнгірлі синуста тромболизисті жылдамдату және қанағымды қалпына келтіру үшін эндогенді фибринолиздің активаторын қолданады (ем курсына стрептазаның немесе авелизиннің 250000–1 500000 ӘӨБ). Инфузия үшін пенициллиннің 4–5 млн ӘӨБ , сигмомицинді 1 г/тәу енгізеді.
Сонымен қатар бұрыштық және көзұя веналарын кеседі және бунап байлайды. Кейде синустың өзінде сына тәрізді қуыс арқылы және сыртқы әдіс арқылы әрекеттер жасалуы мүмкін.
Жоғарғы ұзына бойлық синустың тромбофлебиті – өте сирек кездесетін риногендік асқыну, бұл көзұя және бет веналарының флебитімен, сонымен қатар мидың қатты қабығының басқа синустарының тромбозының таралуымен түсіндіріледі. Бұл асқынудың симптомдары – сепсистік температура (38-40◦С), тері жамылғысының бозаруы, кейде сілемейлі қабықтың сарғаюы. Қан құрамы да сепсистік өзгеріске ұшырайды. Науқастардың көбісінде ауру шыңында мидың жалпы симптомдарынан есінің шатасуы немесе есінің жоғалуы, менингеалдық синдром байқалады. Әсіресе сепсистік және менингеалдық көріністер болғанда тонусты және клонусты құрысулардың пайда болуы тән. Жоғарғы ұзына бойлық синустың тромбофлебиті менингитпен, ми және мишық абсцесімен жиі асқынады, ол диагностикалауды қиындатады.
Емі үнгірлі қуыстың тромбофлебитінің еміне ұқсас келеді. Басқа миішілік аурулар қосылған жағдайда нейрохирургиялық шара қолданылады.
