Клебсиеллдер

Клебсиеллдер тобы ғалым Клебстың атымен тығыз байланыста. Ол 1875 жылы фибриозды пневманиядан қайтыс болған адамдардың бронхиялды қыртысынан, өкпесі мен бауырынан және омыртқа жұлынанынан өзінің анықтауынша «жұмыр коктар» тапқан және оларды monas pulmonale деп атаған. 1882 жылы Фридлендер фибриозды пневмания кезінде сырт қабыршығы бар бактериялар тапқан. Бұл бактериялар тобына Клебсиеллдер деген атты 1885 жылы Тревизан берді.

Морфологиясы. Орташа ұзындықтағы таяқшалар, қозғалыссыз, масақ шығармайды, бірақ in vivo in vitro қабыршығын құрайды. Грам бойынша негативті түске боялады. Бури-Гинс бояуы бойынша сұлбасы анық көрінетін қабыршық жасайды.

Клебсиеллдер культивациялану кезінде өте қарапайым. Етпептон сорпасында диффузды-лайлы өсім береді. Етпептон агарында ірі, сұр түсті кілегейлі колониялар құрайды. Дифференциалды-диагностикалық Энде ортасында – ірі, майлы-кілегейлі концистенциялы әлсіз латкоза колонияларын құрайды. В.Н.Покроский редакциялауымен шыққан еңбекте клебсиеллді культивациялау ортасы көрсетілген:

– К1

– К-2

– Ворфель – Фергюсон ортасы.

К-1 ортасы. Сұйық жинақтаущы орта  клебсиеллдіің өсуіне жақсы жағдай жасайды – олар өсе келе орта түсін көктен сарыға ауыстырады.

К-2 ортасы. Жасыл (шиша түсті) түсті тығыз азықтық орта. Бұл азықтық ортада клебсиеллдер орташа көлемде, сары түсті, майлы-кілегейлі консистенцияда болады.

Ворфель – Фергюсон ортасы (Варианттар: сұйық және тығыз). Орта құрамы қабыршық құруға жақсы жағдай жасайды. Бұл дифференциялды диагностикалауға ықпал етеді, өйткені әлсіз өнім беретін клебсиеллдердің өзі осы ортада сұлбасы анық көрінетін қабыршық береді.

Клебсиеллдер тобы қазір классификалиялау дәлдігі анықталып жатқан биохимиялық түрлерге бөлінеді. Оның негізгі үш түрі анықталуда:

1. К. pneumaniae (Фледлендер таяқшасы).
2. К. rhinoscleromatis (Волковича – Фриша таяқшасы).
3. К. ozanae (Абель таяқшасы)

5 – 6 қосымша түрлері:

– К. aerogenes

– K.edward-sii var, var.atlanthae

– K. oxytosa.

Клебсиелл инфекциясының формалары

Инфекциялардың атауларында мән бар, өйткені олар қандай процестерді Клебсиеллдер тобы қоздыратынын көрсетеді:

К. pneumaniae – клебсиеллді пневманиясы;

К. rhinoscleromatis – риноскрерома қоздырғышы;

К. ozanae – сасық тымау қоздырғышы.

К. rhinoscleromatis әдетте  Белоруссия және Батыс Украина,  сондай-ақ Индонезия, Орталық американың кейбір елдері, Италия және Египет тәрізді эндемиялық  ошақтарда болады.

Риносклерома ұзақ созылмалы болады. Аурудың өтуі бірнеше сатыға бөлінеді:

І саты – симптомдары әдетте респираторлық – вирустық инфекцияларға сәйкес келеді, жоғарғы демалу жолдарының  катаральды белгілермен сипатталады, бірақ бұл сатыда  оң РСК байқалып, оған сәйкес диагностикумда К. rhinoscleromatis шығарлады.

ІІ саты – белгілерінің ұлғаюы байқалады: мұрын жолдарының құғауы, мұрын жолының жіңішкеруіне байланысты дем алудың қиындауы, төменгі демалу жолдарында процестердің басталуы орын алады.

Адамның тері қабаты солғын тартып, жұмыс істеу қабілеті төмендейді. Лабораториялық зерттеулерде оң РСК мен   К. rhinoscleromatis бөлінуі байқалған.

Цитологиялық зерттеулерде өте үлкен Микулич торшалары мен плазмиталық Корнель торшалары байқалған.

ІІІ саты – науқастың жүдеуі клиникалық түрде байқалған, ол ағзада  кислород тапшылығы мен заттар айырбасының бұзылуына байланысты құбылыс. Осы ауруды дер кезінде емдемесе, ол тыныс алу жолдарының жарақаттануына әкеп соғады, ал тыныс жолдарының қабыршықтармен бітелуі науқастың жылдам өліп кетуіне әкеліп соғуы мүмкін.

К. ozanae сасық тымау қоздырғышы болып есетеледі. Процесс ұзақ, созылмалы сипатта өтеді. Әйелдер бұл аурумен еркектерге қарағанда 2 – 3 есе жиі ауырады. Науқастардың жас шамасы әртүрлі. Аталған ауру 8 – 16 жаста басталып, 35 – 40 жаста күшейе бастайтыны байқалған. Негізгі клиникалық белгілері: мұрын ішінде сасық құрғақ қабыршықтардың түзілуі, кілегей қабатының жұқаруы, қабыршықтарды күштеп алып тастағанда мұрыннан қан кетуі мүмкін.

К. pneumaniae Клебсиелл тобындағы қазіргі кезде көп зерттеліп жүрген түрлерінің бірі. Оның мәнісі мынада. Соңғы уақытқа дейін К. pneumaniae шартты-патогенді микроағза деп есептеліп келді. Сонымен қатар оның белгілі бір мөлшерде денсаулығы жақсы адамдардан бөлінуі ешқандай қауіп төндірмейтіндей көрінген(1 кесте).

1 кесте

К. pneumaniae дені сау адамдарда жайылуы

(В.М.Бондаренко автормен бірге, 1996)

Соңғы кезте К. pneumaniae туралы патогендік қоздыр ретінде көп айтылады. Өйткені бұл микроаза ірің-септикалық аурулар қоздырғыштары арасында ерекше орын алып отыр.

К. pneumaniae сепсис кезіндегі, деструктивтік пневмания, паиелонефрит, өткір ішек инфекциясы, спондилит, остеомилит, менингит кезіндегі этиологиялық ролі анықталған.

Клебсиелл инфекциясының пайда болуы әртүрлі дәрежедегі ағза зақымдары мен иммун тапшылығы жағдайында туған балаларда алғашқы бірінші жылда байқалады.

К. pneumaniae жұқтыру қаупі операциялық әрекеттер кезінде, өкпені жасанды түрде жұмыс істеткенде, трансфузионды терапия кезінде, ағзаның имуннологиялық резистенциясын нашарлататын басқа да әрекеттер кезінде өте жоғары болады. Соңғы кезде клебсиеллездердің ауруханаішілік оқиғалары жиі кездесіп жүр.

2 кесте

Аурихана ішілік клебсиеллдердің құрылымы әртүрлі авторлардың деректері бойынша

К. pneumaniae